Δεν είναι λίγες οι φορές που παρακολουθούμε σε τηλεοπτικά δελτία ειδήσεων ή διαβάζουμε σε εφημερίδες περιστατικά νεανικής παραβατικότητας. Εδώ και χρόνια η έννοια της παιδικής αθωότητας έχει «χαθεί» και τη θέση της αντικατέστησε η νεανική εγκληματικότητα που συνεχώς αυξάνεται. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που ωθούν τους νέους στη καταπάτηση του νόμου και στη παρανομία;
Συνήθως, όταν κάνουμε λόγο για τα αίτια αυτής, έχουμε τη τάση να επιρρίπτουμε ευθύνες στο άτομο, παραβλέποντας τις κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που διαμορφώνουν τη συμπεριφορά του.
Τις περισσότερες φορές η εμπλοκή του νέου στο κοινό έγκλημα, σχετίζεται με ιδεολογικά ερείσματα (π.χ. θρησκευτικά, πολιτικά, κοινωνικά). Σε αυτή τη περίπτωση τα παιδιά δεν αποτελούν τίποτε άλλο, από εκτελεστικά όργανα κάποιων επιτήδειων, ισχυρών, ενηλίκων που τους στρατολογούν, διότι γνωρίζουν πολύ καλά, ότι εάν κερδηθεί η ένθερμη υποστήριξη της νεολαίας, τότε θα μπορέσουν ευκολότερα να εδραιώσουν την ιδεολογία τους. Έτσι, δεν διστάζουν να εκμεταλλευτούν τη νεανική αγωνιστικότητα και ευπιστία.
Μία ακόμη αιτία μπορεί να αναζητηθεί στον οικογενειακό πυρήνα. Πολλοί γονείς θεωρούν ότι εκπληρώνουν το χρέος τους, όταν εργάζονται αδιάκοπα για να προσφέρουν στο παιδί τους μία άνετη ζωή, παραμελώντας την ανάπτυξη μία ουσιαστικής επικοινωνίας μαζί του. Συνεπώς, ο έφηβος που στερείται ηθικοπνευματικής καθοδήγησης είναι ευάλωτος στη χειραγώγηση και εκδηλώνει επιθετική συμπεριφορά, επειδή επιθυμεί να προσελκύσει τη προσοχή τους.
Άλλες πάλι οικογένειες, παρουσιάζουν φαινόμενα ενδοοικογενειακής βίας, με συνέπεια να κατακερματίζεται η αυτοπεποίθηση του και το μυαλό του να «γεμίζει» με αισθήματα όπως η ανοχή, η ενοχή, η παθητικότητα ή η εκδίκηση. Αισθήματα τα οποία θα το ακολουθούν καθ’ όλη τη διάρκεια της ενήλικης ζωής του.
Ταυτόχρονα, ο προσανατολισμός του εκπαιδευτικού μας συστήματος στην αποστήθιση και τη χρησιμοθηρία, δημιουργεί ένα «αφιλόξενο» και ανταγωνιστικό κλίμα για τους αδύναμους μαθητές, αποκλείοντας τους από την απόκτηση μίας ολοκληρωμένης παιδείας, σύμφωνα με τις αρχές του ανθρωπισμού, του σεβασμού και της συνεργασίας. Συν τοις άλλοις, το σχολείο κάποιες φορές λειτουργεί αυταρχικά και τιμωρητικά σε νέους που παραστρατούν ή εμφανίζουν επαναστατική διάθεση, με αποτέλεσμα να οξύνουν την αντίδραση τους.
Η ίδια η κοινωνία και οι δομές της «στρώνουν» πρόσφορο έδαφος για την έξαρση της εγκληματικότητας, αφού είναι το αποτέλεσμα της κοινωνικής ακρότητας. Η αδιαφορία της πολιτείας και η ανεπαρκής κοινωνική πρόνοια, απέναντι στις ασθενέστερες και οικονομικά ευάλωτες ομάδες του πληθυσμού οδηγεί τους ανθρώπους στο έγκλημα. Ιδιαίτερα στους νέους, η έντονη δυσαρέσκεια των μη προνομιούχων ομάδων, παίρνει τη μορφή της αντίδρασης-εκτόνωσης για τα δεινά που υφίστανται.
Η αίσθηση ότι «πνίγονται», λόγω των κοινωνικών ανισοτήτων, σε συνδυασμό με τη γενικότερη αντίληψη της κοινωνίας ότι σε αυτήν επιβιώνουν μόνο οι δυνατοί (με όποιο κόστος ή μέσο αυτό συνεπάγεται) τους φέρνει σε «αδιέξοδο», όταν αναζητούν εργασία, αφού -όπως πιστεύουν- κοινωνική άνοδος είναι μόνο η οικονομική. Σε αυτό φυσικά συμβάλλει και ο σύγχρονος καταναλωτισμός (συνακόλουθος της κοινωνικής επίδειξης) που κάνει τα άτομα να νομίζουν ότι βρίσκονται σε μειονεκτική θέση.
Η νεανική παραβατικότητα λοιπόν, αποτελεί ένα κοινωνικό φαινόμενο με βαθιές ρίζες και μόνο μέσα από συντονισμένες προσπάθειες όλων των φορέων μπορεί να αντιμετωπιστεί.
Δέσποινα Κοτρόγια
